July 25, 2024

कृषि

जैविक मल उत्पादन गर्न बुद्धशान्ति गाउँपालिका–३ मा स्थापना गरेको अंकुरण एग्रोले भैँसीपालनको तयारी गरेको छ । जिल्लामा जैविक तरकारी खेती गर्ने किसानको संख्या बढ्नुका साथै चिया बगानमा जैविक मल प्रयोग पनि थालिएको छ । मलको पर्याप्त व्यवस्था गर्न भैँसीपालन गरिने अंकुरण एग्रोका सञ्चालक विनोद मोक्तानले बताए ।

प्राङ्गरिक मल बनाउन गोबर नभई हुँदैन’, उनले भने, ‘भैँसीको मलमूत्र दुवै उपयोगी हुन् । गत वर्ष नै उद्योग सञ्चालनका लागि पूर्वाधार निर्माण गरिएको थियो ।’

सञ्चालक मोक्तानले दुई महिनाभित्रमा प्राङ्गरिक जैविक मल उद्योग सञ्चालनमा ल्याउने गरी सबै तयारी पूरा गरेको जानकारी दिए ।

झापाको बुद्धशान्ति ५ मा  रहेको चुल्ठे शान्तिनगर सामुदायिक बन उपभोक्ता समितीले आज बाट बृहत् बृक्षारोपण कार्यक्रम शुरु गरेको छ । कार्यक्रममा  प्रमुख अतिथि वन तथा पर्यापर्यटन राज्य मन्त्री अनिसा झागरले वृक्ष रोपेर कार्यक्रमको उदघाटन गर्नु भएको हो । मन्त्री  झागरले सामुदायिक वनले जङ्गलत जोगायो तर वन्यजन्तु कहाँ पुग्यो यो विषयमा हामिले सोचेका छैनौ जङ्गल भित्रका जिवजन्तु मैन्त्री जङ्गल बनाउन सामुदायीक वनहरूले अब आफ्नो कार्ययोजनामा यी विषयहरूलाई थप्नु पर्ने बताउनु भयो    ।उहाँले भन्नू भयो पुर्वमा आउँदा जहाँ टेके पनि पर्यटक क्षेत्र भएकाले अब यसलाई पर्यटन क्षेत्रलाई दिगो गुरूयोजना बनाउनु पर्ने हो तर  प्रदेश सरकार चलेको ६ वर्ष भैसक्तापनि पर्यटनमा कुनैपनि दिर्घकालिन योजना नभएकाले अब हामीले पर्यटन सगै वृक्षारोपण गरेर जङ्गलका जिवजन्तु मैन्त्री र प्रर्यापर्यटन मैन्त्री बनाउनु पर्नेमा जोड दिनु भयो ।शुक्रबार एक  कार्यक्रमको आयोजना गरि उपभोक्ता समितीले बुद्धशान्ति वडा नं ५ र ६ साथै रोङ गाउपालिका वडा नं ५ को संगम स्थलमा चुल्ठे सामुदायीक वनको खालि जमिनमा वृक्षा रोपण सुरू गरेको हो ।

चुल्ठे सामुदायिक वन उपभोक्ता समितीका अध्यक्ष  प्रदिपदेव खतिवडाको अध्यक्षतामा उत्घाटन गरिएको कार्यक्रममा वन तथा पर्यापर्यटन राज्य मन्त्री अनिसा झागरको प्रमुख अतिथ्यता रहेको थियो ।समितिले मरिच,अम्बा,आँप, बार्हमासे कट्टर ,अमला ,टिक ,मलेसियन साल,बाँस गरि करिब ५००० हजार बिरुवा रोप्ने सुरू गरिएको  संस्थाका सचिव चुडामणि न्यौपानेले बताउनु भयो ।कार्यक्रममा चुल्ठे सामुदायिक बन उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष प्रदिपदेव खतिवडाले काठ मात्रै काटेर बाडेर बनको आम्दानी बडाउन नसकिने बताउदै पर्यटन तथा नगदे बाली लगाएर अन्य आम्दानिको स्रोत संगै बन्यजन्तुको समेत संरक्षणहुने भएका वृक्षा रोपण सुरू गरिएको बताउनु भयो । समितिका उपाध्यक्ष पबित्रा ढकालले स्वागत गर्नु भएको कार्यक्रममा बुद्धशान्ति गाउँपालिका  वडा नं ६ का अध्यक्ष शिवराज पौडेल , वडा नं ५ का वडा अध्यक्ष  डेगेन्र्द कार्की  माओवादी केन्द्र बुद्धशान्ति अध्यक्ष प्रेम नेङ्बाङ, प्रदेश सदस्य बोधराज दाहाल, फ्रेन्डसीप क्लब अध्यक्ष रुद्र निरौला,बुधबारे इलाका प्रहरि चौकीका प्रमुख सुवास सेर्पा  गडिगाँउ विद्यालयका स्काउट दल ,सम्पुर्ण पार्टिका प्रतिनिधि, स्थानिय वासि लगायत ३०० माथी उपभोक्ताको सहभागीता रहेको  कार्यक्रमको संचालन समितिका सचिव चुडामणि न्यौपानेले गर्नु भयो । भोैतिक विकासमा पछाडि परेपनि प्राकृतिक रुपमा साँच्चै रमणीय प्राकृतिक छटाहरूले भरिएको यस  ठाउँलाई  चुल्ठे शान्तिनगर सामुदायिक बनलाई पर्यटन सग जोड्ने सके  बुद्धशान्तिकै राम्रो पर्टक स्थल बन्नेमा दुइमत छैन

झापाको बुद्धशान्ति गाउँपालिका वडा नं १ का पशुपालक कृषकहरुलाई वडाले अनुदान सहयोगको कार्यक्रम ल्याएपछि  बायो ग्यासको प्रयोग बढेको छ । वडा नं. १ को दीर्घकालीन योजना अन्तर्गत कृषकलाई वडाबाट १० हजार रूपैँया अनुदान सहुलीयत दिएपछि आर्थिक वर्ष २०८०-८१ मा बायो ग्यास जडानमा कृषक आकर्षित भएका हुन् ।

नागरिकका नविनतम आवश्यकता परिपुर्तिका लागि योजनागत रूपमा अघि बढिरहेको बुद्धशान्ति वडा नं १ ले पशुपालनमा थप हौसला दिँदै उर्जाका लागि हुँदै आएको खर्च कटौती पनि हुने र २० बर्ष माथि टिकाउ हुने गोवर ग्यास निर्माणमा प्रति प्लान्ट १० हजार रुपैँया अनुदान सहयोग गरेको हो । पशुपालक किसानलाई थप सहुलियत होस् भनेर वडाले गाई भैँसीको एआई सेवामा पनि सहुलियत दिइरहेको छ । कृतिम गर्वाधान सेवामा किसानको १ सय र बाँकी ३ सय वडाले सहुलियत दिइरहेको छ ।

वडा कार्यालयको अनुदान रकमको ब्यवस्थापन साथै लोक कल्याण बायो ग्यास कम्पनी र मुनाल बायो ग्यास कम्पनी सँगको सहकार्यमा वडा नं १ का २९ घरमा गोबर ग्यास प्लान्टहरु स्थापना गरिएका छन् ।

एक परिवार बरावर वार्षिक रुपमा २० हजार देखि ३० हजार रुपैँयाको सिलिण्डर ग्यास खपत हुने आंकडा रहेको छ । वडा कार्यालयको सहयोगमा ६ घनको ग्यास प्लान्ट निर्माण भएका छन् । वडा नं. १ मा १९ सय ६० वटा गाईहरु वडाको सेवा क्षेत्रका कृषकहरुको गोठमा रहेको अध्यक्ष वाग्लेले बताउनु भयो ।

बायो ग्यास स्थापनाका लागि हाल बुद्धशान्ति गाउँपालिका वडा नं. १ का कृषकहरूको चासो र उत्साह बढि नै रहेको पाइन्छ ।

कृषकको मागलाई ध्यानमा राखेर आगामी आर्थिक वर्षका लागि बायो ग्यास प्लान्ट स्थापनाका लागि बजेट ब्यवस्थापनलाई निरन्तरता दिने वडा अध्यक्ष अनिल वाग्लेले बताउनु भयो ।
विकास भनेको बाटो घाटो मात्रै बनाउनु होइन नागरिकको दैनिकीमा सहजता ल्याउनु, नागरिकको खर्च घटाउने गरीका दीर्घकालीन योजना लागू गर्नु, बहुउपयोगी खालका कार्यक्रम सञ्चालन गरेर सुविधा दिनु पनि विकासको आधारहरू भएको वडा अध्यक्ष वाग्ले बताउनु हुन्छ ।

बुद्धशान्ति गाउँपालिका वडा नं. १ मा वडा कार्यालयको महत्वपूर्ण सहयोग प्राप्त भएको बताउँदै सिलिण्डर ग्यासको प्रयोग घटेको साथै यसबाट निस्केको गोबरबाट गुणस्तरीय जैविक मल बनाउन सकिने मुनाल बायो ग्यास कम्पनीका महाप्रबन्धक श्याम खनालले बताउनु भयो ।

बिश्वमा बढ्दै गएको उर्जा संकटलाई सम्बोधन गर्नका लागि बायो ग्यास प्लान्टको भुमिका महत्वपूर्ण हुने देखिएको छ ।

कार्वन उत्सर्जनमा समेत सहयोग गर्ने बायो ग्यासमा मिथेन ग्यास खपत भई मलका लागि आवश्यक सम्पूर्ण तत्व यथावत रहने हुँदा कृषकलाई चौतर्फि फाइदा पुग्ने नेपाल बायो ग्यास प्रवद्धन संघ कोशी प्रदेशका अध्यक्ष सन्तोष उप्रेतीले बताउनु भयो ।

लोक कल्याण बायो ग्यास कम्पनी र मुनाल बायो ग्यास कम्पनि साथै वडा नं १ कार्यलय साथै उपभोक्ताको गरि त्रिपक्षीय कार्यक्रम अन्तरगत कुल लागत २१ लाख २४ हजारको लागतमा २९ घरमा बायो ग्यास स्थापना भइरहेको छ ।
बायो ग्यास स्थापनाका लागि वडाले ३ लाख बजेट ब्यवस्था गरेर कार्यक्रम सञ्चालन गरेको बताउँदै प्लान्ट ३० वर्ष सम्म चल्ने साथै खर्च कटौतीमा महत्वपूर्ण भुमिका खेल्ने वडा नं. १ का अध्यक्ष अनिल वाग्लेले बताउनु भयो ।

गोबर ग्यास प्लान्ट स्थापनाका लागि वडा कार्यालयको सहयोगबाट राहत पुगेको बताउँदै समय र पैसा बचत भएको मात्र होइन संकटमा समेत सहज हुने स्थानीय पदम भुर्तेलले बताए । बुद्धशान्ति गाउँपालिका वडा नं. १ मा केही कृषकहरुले लामो समयदेखि गोबरग्यास प्रयोगमा ल्याएको पाइन्छ ।

मानिसलाई विभिन्न ढंगबाट बायो ग्यासले सहयोग पुग्ने बताउँदै बुद्धशान्ति गाउँपालिका वडा नं. १ का नन्दकुमार तिम्सिनाले प्लान्टबाट निस्केको मल समेत प्रभावकारी हुने बताउदै वडाले राम्रो काम गरेकोले यस कार्यक्रमलाई निरन्तरता दिनुपर्ने बताउनु भयो  ।

बायो ग्यास निर्माणमा प्रयोग भएका सामग्री र मेकानिजम अत्यन्तै मजबुत भएको बताउँदै प्राविधिक लेखनाथ अधिकारीले प्रयोग कर्ताले प्लान्ट संरक्षणमा ध्यान पूर्याउन सकेको खण्डमा लामो समय टिकाउ हुने बताउनु भयो ।

वायो ग्यास निर्माण हुँदा सिलिन्डर ग्यासमा हुने खर्च बच्ने छ भने गोवरका लागि पालिएका पशुबाट दूध बिक्रि गरि तथा मल प्रयोग गरि किसानले आय वृद्धि गर्न सक्नुहोस् भन्ने लक्ष्यका साथ वडाले सो कार्यक्रम सुरुवात गरेको बताईएको  छ । जसले किसानमा खुसी छाएको छ ।

इलामको राेङ गाउपालिकाले  किसानलाई कृषि उत्पादन र उत्पादकत्व बढाउन प्रबिधि संग जोडिने भएकाे छ ।

सयुक्त राष्ट्र खाध्य तथा कृषि सगठा” FAO ” को सहयोग र कृषि मन्त्रालयको समन्वयमा रोङगाउपालिकालाई Digital Village  बनाउने कार्य प्रारम्भ भएको छ ।

यस कार्यक्रम थालनिकाे तेस्रो चरणको छलफलमा आज सहभागी  डा संजिब पण्डित , नबिन कुमार गुप्ता ( FAO) किरण तिम्सिना र राेङ पालिका बिच अाज छलफल गरिएकाे हाे ।

गत साउन महिना देखि लगातारको पुर्ब तयारी पश्चात काम सुरु भएको थियाे। देश भरिको तिन वटा पालिका भित्र पनि रोङगाउपालिका एक नम्बरमा कृषि मन्त्रालय छनाैट गरिएकाे हाे ।

नेपालको राेङ गाउपालिका सहित तिन वटा पालिका Digital Village बन्ने छ ।

जसमा कालिन्चोक गाउपालिका दाेलखा छिनमस्त गाउपालिका सप्तरी र  रोङगाउपालिका ईलाम रहेकाे छ ।

Digital Village को कार्यक्रमले कृषि बिकास तथा किसानलाई अत्यन्तै टेवा पुग्नेछ जसको कारण गाउपालिकाको लक्ष्य अनुरुप कार्य गर्न सहज हुने गाउपालिका अध्यक्ष मनिकुमार स्याङ्वाेले बताउनु भयो  ।

यो कार्यक्रम अन्तरगत रोङ भित्र कम्तिमा २० वटा Digital Enable कोठा तयार गरिनेछ।हाललाई एउटा गाउपालिका कृषि वा पशु शाखा अन्तरगत तत्काल स्थापन गरि संचालन  सुरु गरिनेछ।

उक्त कोठामा स्मार्ट बोर्ड , वेबक्यामेरा र ईन्टरनेटको सहायताले कृषि बिज्ञ संग कोठामा उपस्थित किसान संग दोहोरो कुराकानि मार्फत समस्या समाधान गरिनेछ ।

यसमा आबद्ध किसानलाई मौसम पुर्बअनुमानको sms प्रणालीको ब्यवस्थापन गरिनेछ।

माटो परिक्षणलाई प्रबिधिमा जोडिनेछ। कम्तिमा यस बर्ष ५००-१००० स्थानको माटो परिक्षण रिपोर्ट NARC (नेपाल कृषि अनुशन्धान परिषद ) मार्फत  Satellite ( सेटालाइट ) मा लिङ्ग गरिने र किसान ( प्रयोग कर्ता ) ले मोबाईल बाटै आफ्नो जमिनको रिपोर्ट हेर्न सक्नेछन।

थप यथार्थ रिपोर्टको लागि एउटा अत्याधुनिक मेशिन राखिनेछ जसलाई १० सेकेन्ड जमिनमा गाडदा सबै रिपोर्ट आउनेछ। किसानलाई सबै जानकारी लिन र गराउन सक्ने सफ्टवेयर उपलब्ध गराईने जसको कारणले रोग लागेको बालिको फोटो स्क्यान गर्दा रोगको प्रकार र समाधान ,औषधि समेत सिफारिस गर्ने छ।औषधिको हकमा जैबिकलाई पहिलो प्राथमिकता दिईनेछ।आफ्नो खेति गर्ने जमिनमा के हुन्छ वा हुदैन सो समेत जमिनको लोकेशन स्क्यान गर्दा सुझाब आफ्नै मोबाईल बाट लिन सकिने ,बिज्ञ लाई किसान संग जोडदै तालिम संचालन गरिनेछ साथै सोहि प्रबिधिबाट परिक्षा पास गरेमा गाउपालिकाको ढाचामा प्रमाण पत्र प्रधान गरिने छ।
बजार मुल्य को जानकारी मोबाईलबाट लिन सकिने
कृषि सम्बन्धि बिभिन्न सफ्टवेयर हरु बजारमा प्रसस्त छन, त्यसलाई एउटैले काम गर्ने सफ्टवेयर को प्रयोग गराईनेछ ।

उल्लेखित काम गर्नको लागि एउटा अत्याधुनिक मेशिन दायाबाया एक एक  कि मि र हरेक १६५ मि उच्चाईलाई मध्यनजर गरि  राखिने तत्काललाई एउटा पहरिगाउ रोङ ४ र रोङ ६ को रम्भ्याङ्गमा राखिने भएकाे छ उक्त मेशिन मा बिभिन्न सेन्सर प्रयोग गरि  Satellite (सेटालाइट)  को माध्यम बाट किसानले खोजेको विवरण उपलब्ध गराउन भुमिका खेल्नेछ।
उक्त मेशिनलाई 2G इन्टरनेट र बिधुत्त आवश्यक हुनेछ।

यो कार्यक्रमलाई सफल बनाउन को लागि राेङ पालिकाले प्रबिधि साक्षरता ( Digital literacy )  लाई बढि जोड  ,सुरुमा गुरुकिसान लाई दिने भएकाे छ।
यसको लागि प्रबिधि मैत्री जनशक्तिलाई स्वयंसेवकको रुपमा परिचालन गरिने ,गुरुकिसानलाई यो प्रबिधिमा जोडि सेवा प्रबाह गरिने बाकि क्रमश गरिने याेजना राेङ गाउपालिकाकाे रहेकाे छ।

साथै Digital Enable कोठाको फर्निचर , बिधुत्त र ईन्टरनेट गाउपालिकाले तयार गर्ने कार्यक्रम लाई सफल पार्दै किसानको जिवन स्थर उकास्नको लागि अन्य आवश्यक सबै काम गाउपालिकाले गर्ने स्याङ्वाेले बताउनु भयो ।

वर्तमान समयमा किसानहरु चाैतर्फी निरास बनिरहेकाे बेला गाउपालिकाकाे प्रबिधि मैत्रि कार्यक्रमले सापेक्ष उत्पादन र बृद्धि र बजारिकरण गरि कृषिमा स्वराेजगार र राेजगारीकाे बिकासगरि जिवनस्तर सुधार्न सहयाेगि बन्न सक्ने अाम किसानहरुकाे अपेक्षा रहेकाे राेङ ६ का अगुवा किसान ईन्द्र प्रधानले बताउनु भयो ।

झापाको बुद्धशान्ति गाउँपालिका वडा नं ३ ले  कृषकहरुलाई व्यवसायि कृषि उत्पादनमा लाग्न प्रेरीत गर्ने उदेश्यले विभिन्न समुहका कृषकहरुलाई ७५ थान हाते ठेला र ६५ थान मकैको ड्याङ वनाउने हलो वितरण गरिएकाे छ । वडा कार्यलयले  मंगलबार एक कार्यक्रम गरेर विभिन्न कृषक, समूहहरुलाई कृषि सामाग्री हस्तान्तरण गरेको हो ।

बुद्धशान्ति गाउँपालिका वडा नं ३ का वडा अध्यक्ष पर्शुराम चेम्जोङले कृषि क्षेत्रमा अब परम्परागत तरिकाले भन्दा पनि आधुनिक कृषि यान्त्रिकरणको प्रयोगले मात्र सफल हुन सकिने भन्दै त्यस तर्फ गाउँपालिकाले कदम चालेको बताउनुभयो ।

कृषिमा समृद्धि ल्याउन उत्पादनमा जोड दिनुपर्ने भन्दै  वडाले कृषि उपज उत्पादनमा लागेका किसानलाई कृषि सामाग्री वितरण गरेको उहाँले बताउनुभयो ।बुद्धशान्ति गाउँपालिका कृषि विकाश शाखा प्रमुख अर्जुन पौडेल, बुद्धशान्ति वडा नं ३ कार्यपालिका सदस्य नर्बदा चापागाँई  सदस्य दिपक सापकोटा , सदस्य तिलक प्रसाद रिजाल ,हरियालि मुल कृषक समूहका अध्यक्ष फडिन्द्र ढुङ्गाना , सहितकाे उपस्थितिमा मंगलबार वडा नम्बर ३ का कृषकहरूलाई उक्त  सामान हस्तान्तरण गरिएकाे थियाे ।

वडाबाट खुलाइएको निवेदनको मागका आधारमा छनौट भएका किसानहरु लाई वडा नं ३ को कृषि वजेटको ५०/ प्रतिशत तथा कृषको ५० प्रतिशत अनुदानमा आधुनिक कृषि सामग्री वितरण गरेको वडा नं ३ का वडा अध्यक्ष पर्शुराम चेम्जोङले बताउनु भयो ।

कार्यक्रममा बोल्दै वडा नं ३ का वडा सदस्य तिलनारायण रिजालले बेरोजगारी समस्या समाधानका लागि कृषि पेशालाई उच्च प्राथमिकतामा स्थानिय सरकारले राखेको भन्दै उहाँले भन्नू भयो र प्रविधियुक्त आधुनिक प्रविधिद्वारा कृषकहरूलाई ब्यवसायिक बनाउन सके खाडी मुलुकमा जाने बेरोजगार युवा स्वदेशमा काम पाउने र देशको आर्थिक विकासमा पनि मद्दत पुग्ने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । हरियाली मुल कृषक समूहका अध्यक्ष फडिन्द्र ढुङ्गानाले कार्यक्रमको अौचित्यमाथि प्रकाश पार्नु भएको कार्यक्रममा बुद्धशान्ति गाउँपालिका कृषि विकाश शाखा प्रमुख अर्जुन पौडेल,लगायतले शुभकामना मन्तव्य राख्नु भएको थियो भने बुद्धशान्ति गाउँपालिका वडा नं ३ हरियालि मूल समूहकि सचिव को सचिब पार्वता बजगाईले  कार्यक्रमको सञ्चालन गर्नुभएको थियो ।

झापाको बुद्धशान्ति गाउँपालिका अखिल नेपाल महिला सघं बुद्धशान्ति गाउँ कमिटीले ११४ औ अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक महिला दिवसको अवसर पारेर बिहिवार बुद्धशान्ति गाउँपालिका वडा नं ४ स्थित बर्ने चिया बगानमा काम गर्दै आउनु भएका श्रमिक ४२ जना महिला आमा दिदी बहिनीहरूलाई सम्मान गरेको छ । अखिल नेपाल महिला सघं बुद्धशान्तिका अध्यक्ष भगवती न्यौपानेको अध्यक्षतामा भएको कार्यक्रममा अखिल नेपाल महिला संघ जिल्ला कमिटी अध्यक्ष पबित्रा पाठकको प्रमुख आतिथ्यता रहेको थियो।
कार्यक्रममा सम्बोधन गर्दै अनेम संघ बुद्धशान्ति गाउँ कमिटी उपाध्यक्ष देब कुमारी सेर्माले उपस्थित सम्पुर्ण अतिथिहरूलाई शाब्दिक स्वागत गर्नुभएको थियो । अनेम संघ बुद्धशान्तिका अध्यक्ष भगवती न्यौपाने कार्यक्रमको औचित्यमाथि प्रकाश पार्दै चिया बगानको शुन्दरताले पर्यटन क्षेत्रमा ठूलो महत्व बोकेको हुन्छ तर चियाको बुट्टा संग दैनिक पौठेजोरी खेल्दै दैनिकी गुजारा चलाउने यहाँका श्रमिक महिला दिदी बहिनिहरू भने सधै पछि परिरहनु पर्ने बाध्यता भने उस्तै छ,यहि कुरालाई मध्यनजर गर्दै हामिले उहाँहरूको हौसाला साथै मजदुर श्रमिकहरूको समस्या उहाँहरूको केही गुनासाहरू भए सम्बन्धीत ठाउँसम्म पुर्याउन सहयोग पुग्नेछ भन्ने उद्धेश्यले वर्ने चिया बगानमानै आएर बगानमा काम गर्ने ४२ जना श्रमिक महिलाहरूलाई सम्मान गरिएको उहाँले बताउनु भयो ।कार्यक्रममा नेकपा एमाले  प्रदेश कमिटी सदस्य लक्ष्मी राई, प्रदेश कमिटी सल्लाहकार  सदस्य ज्ञान बहादुर मगर, जिल्ला कमिटी सदस्य टीका प्रसाद पाठक,सदस्य गंगा सुबेदी, सदस्य दिपक गौतम, अनेम संघ जिल्ला कमिटी  उपाध्यक्ष रेनुका डाँगी गाउँ कमिटी अध्यक्ष नेत्र रिजाल, गाउँ उपाध्यक्ष सम्भु प्रसाद बुद्धशान्ति गाउँपालिका कार्यपालिका सदस्य तुलसा देबी खतिवडा,सदस्य नर्वदा चापागाँइ, पौडेल,चन्द्र कोइराला गाउँ सचिब धरणिधर पोख्रेल लगायतको आतिथ्यता रहेको कार्यक्रममा प्रमुख अतिथी अखिल नेपाल महिला संघ जिल्ला कमिटी अध्यक्ष पबित्रा पाठक लगायतले शुभकामना मन्तब्य राख्नु भएको कार्यक्रमको सन्चालन अनेम सघं बुद्धशान्तिकी सचिब दुर्गा पोख्रेल (ढुङ्गेलले) गर्नुभएको थियो । सन १९१० मा अन्तराष्ट्रिय नारी दिवसको प्रस्ताव क्लारा जेटकिनले गरेकी थिइन। यसको उत्पति श्रमिक आन्दोलनबाट सुरू भएको हो भने १९०८ मा न्यूयोर्क सिटीमा १५ हजार महिलाहरूले कामको घन्टा छोटाउन,राम्रो तलव र मताधिकार माग गर्दै सुरू भएको थियो।

त्यसको ठीक एक बर्ष पछि’द सोसलिष्ट पार्टी’ले राष्ट्रिय नारी दिवस घोषणा गरेको थियो र यसलाई अन्तराष्ट्रिय बनाउने अभियान कम्युनिष्ट अभियानकर्मी र महिला अधिकार वादी नेता क्लारा जेटकिनले अगाडी सारेकी थिइन,।
सोविचार १९१० मा कोपनहेगनको कन्फेरेन्स अफ वर्किङ विमिन नामको सम्मेलनमा सुझावको रूपमा पेश गरिएको थियो।
सो सम्मेलनमा १७ देशको १०० महिलाहरूको सहभागि थियो र उनिहरूले त्यसलाई सर्वसम्मत सहमति जनाई सुरू भएको पाइन्छ।

१९१७ मा रुसी महिलाहरूले ब्रेड एण्ड पीस माग गर्दै ४दिने विरोध प्रर्दशन पछि त्यस बेलाका जार साशकले सत्ता छोडेर त्यस पछिको काम चलाउ सरकारले महिलालाई मताधिकार दिएको थियो र त्यसताका रुसमा प्रचलित क्यालेण्डर जुलियन क्यालेण्डर अनुसार २३ फेब्रुवरीको दिनमा महिला हड्ताल सिरू भएको थियो भने जुन ग्रेगरियन क्यालेण्डर अनुसार ८ मार्च परेको हुनाले त्यस यता नारी दिवस मनाउन थालिएको पाईन्छ।

सृजनशिल युवा समाज बुद्धशान्ति ४ ले गर्यो मेची राजमार्गको भाइरल शिरीष रुख वरपर रोपिएको विरूवामा पानी हाल्ने गोडमेल गर्ने साथै सरसफाइ गर्ने काम सम्पन्न  गरेको छ ।गत र्वष वडा न:४ स्थित बर्ने चिया कमान आसपास मेची राजमार्गको दुवै तर्फ भाइरल शिरीष रुख वरपर  बुद्धशान्ति गाउँपालिकाले गुल्मोर प्रजातीका आकर्षक विभिन्न रङ्गका फुल फुल्ने शिरीष राजबिक्छे,जाडुल लगायतका विरुवा वृक्षरोपण गरिएको थियो। हिउँदको समयमा बिरुवा सुक्ने वाख्रापाठाले खाने साथै भाँचिने टेकिने विभिन्न कारणले बिरुवा हरू मर्ने थाले पछि आज सृजनशिल युवा समाज बुद्धशान्ति ४ विरूवामा पानी हाल्ने गोडमेल गर्ने घेराबारा मर्मत गर्ने लगायतका काम सम्पन्न गरेको छसट्टाभर्ना मंगल बारे खानेपानि उपभोक्ता समितिको सचिव सृजनशील युवा क्लब को सदस्य साजन तामाङ को संयोजकत्वमा
हरियो वन नेपालको धन आफ्नो गाउँ आफै बनाऊ भन्ने नाराको
संदेश दिदै : viral maatra hoina भविस्य बनाऊ भन्ने र स्थानीय पर्या पर्यटन विकास र प्रवद्र्धन मा श्रम दान गरौं । भन्दै संस्थाका अध्यक्ष  पराजुलिले विगतका दिनहरूमा पनि संस्थाले देश कोरना कहरले थलिएको बेलामा स्थानिय तहलाई आर्थिक सहयोग लकडाउनको बेलामा विपन्न परिवालाई खाद्यान्न सहयोगसंस्थाहरूमा सरसफाई जिल्ला स्तरिय फुटबल खेलाउने पछिलो समय चर्चामा अाएको भाईरल सिरिसको वरपर वृक्षारोपण सरसफाई जस्ता विभिन्न सामाजिक कार्यहरूमा सहयोग पुर्याउने सम्पुर्णमा धन्यवाद दिदै आगामी दिनहरूमा पनि यस्ता विभीन्न सामाजिक कार्य गर्दै जाने प्रतिबद्धता जनाउनु भयो ।क्लब सचिव पारस लिम्बू, गोबिन कार्की, सुरज दाहाल नवीन अधिकारि,उज्वल खवास,दिपु अधिकारीको उपस्थिति रहेको थियो 
सम्पूर्ण खाजा पानी प्रयोजन,स्थानिय व्यापारी हरुले गर्नु भएको बताईएको संस्थाका सचिव पारस लिम्बुले जानकारि दिनु भयो ।
पानी उपलब्द गणेश बस्ती डिप ट्युबवेल जल उपभोक्ता समितिको अध्यक्ष कृष्ण कुमार प्रधानले गर्नु भएको थियो ।

इलामको रोङ गाउँपालिकाले बेसार खेती प्रवर्द्धन कार्यक्रम सुरु गरेको छ । किसानलाई बाँदर लगायतका जङ्गली जनावरले हैरान बनाएपछि वैकल्पिक खेतीका रूपमा गाउँपालिकाले बेसार खेती प्रवर्द्धन कार्यक्रम सुरु गरेको हो । गाउँपालिकाले गत वर्ष स्थानीय इको चिया उत्पादक सहकारीलाई अनुदानमा आठ सय ४० किलोग्राम बेसार उपलब्ध गराएको थियो ।

उक्त बेसार इको चिया उत्पादक सहकारीले ४५ जना किसानलाई खेती गर्न वितरण गरेको थियो । उक्त बिउँबाट चार हजार तीन सय ५० किलोग्राम बिउँ उत्पादन भएको छ ।

किसानले उत्पादन गरेको बिउँ ४० रुपियाँ प्रति किलोका दरले सहकारीले खरिद गरेको छ ।

सहकारीले किसानबाट खरिद गरेको बेसारको बिउँ किसानलाई वितरण गर्ने योजना रहेको सहकारीले जनाको छ ।

गत वर्ष बिउँ पाएपछि स्थानीय शान्त कुमारी लाप्चाले एक किलोग्राम बेसारको बिउँबाट १६ किलोग्राम बेसार उत्पादन गर्न सफल बन्नुभएको थियो।

उहाँले बाँदर लगायत जङ्गली जनावरले अन्य खेती गर्न नदिएर उठीबास बनाएको बेला बेसारमा कुनै जङ्गली जनावरले क्षति नगर्ने भएका कारण बेसार खेती उपयोगी भएको बताउनुभयो ।

उहाँले भन्नुभयो, “थोरै रकम खर्च गर्दा धेरै आम्दानी गर्न सकिने यो अति सजिलो खेती हो ।”

गाउँपालिकाले ६ वटै वडालाई उत्पादनमा जोडेर प्रशोधन उद्योग स्थापना गर्ने लक्ष्य लिएको छ ।

गाउँपालिका अध्यक्ष मनीकुमार स्याङबोले बेसार उत्पादनबाट आर्थिक वृद्धि हुने ,रोजगार सृजना हुने, बेसारमा आत्मा निर्भर बन्न सकिने, आयत प्रतिस्थापन गर्न सकिने, निर्यात उन्मुख रहने र ग्रामीण अर्थतन्त्र चलायमान हुने बताउनुभयो । पालिकाले आगामी दुई वर्षभित्रमा प्रति वर्ष दुई लाख किलोग्राम बेसर उत्पादन गरी उद्योग सञ्चालन गर्ने लक्ष्य लिएको अध्यक्ष स्याङबोले जानकारी दिनुभयो । पालिकाले कपुरबोट १ जातको बेसार गाउँमा वितरण गरेको छ । २०७८ सालमा बुटवल सोलार प्लान्टबाट उपलब्ध भएको दुई सय किलोग्राम बेसार अहिले तीव्र गतिमा विस्तार भएको छ । “बेसार खेतीले आयात प्रतिस्थापन गरी देशलाई आत्मनिर्भर बनाउन सकिन्छ भन्ने विश्वासका साथ खेती गराउन थालेका हौँ,” अध्यक्ष स्याङबोले भन्नुभयो ।

पालिकाले बेसार खेती बढाएर आगामी वर्षबाट ‘रोङ बेसार’ ब्राण्डिङ गरी बजारमा ल्याउने भएको छ । पालिकाले यस अघि गुन्द्रुकको ब्राण्डिङ गरी बजार ल्याउँदै आएको छ ।

माघे सङ्क्रान्तिलाई लक्षित गरी पछिल्लो एक सातामा मात्रै काठमाडौंको कालीमाटीमा ७ सय ९० टन तरुल भित्रिएको छ । माघे सङ्क्रान्तिमा तरुल खाने चलन छ ।
कालीमाटी तरकारी तथा फलफूल व्यापार विकास समितिका अनुसार पछिल्लो एक महिनामै १२ सय ११ टन तरुल काठमाडौंमा आयात भएको हो । जबकि यो वर्षको हालसम्म १४ सय ८९ टन भित्रिएको तथ्यांक छ ।

गत वर्ष १६ सय ९३ टन आयात भएको थियो । पछिल्ला केही दिनयता कालीमाटीमा अन्य तरकारीको तुलनामा तरुलको व्यापार बढेको छ ।

पछिल्ला केही दिनयता दैनिक १० क्विन्टलसम्म तरुल बिक्री हुने गरेको छ । साताअघि भने दैनिक २ क्विन्टलसम्म बिक्री हुने गरेको थियो । साताअघिसम्म प्रतिकिलो ५० रुपैयाँमा बिक्री हुँदै आएको तरुल अहिले होलसेलमै प्रतिकिलो ६० रुपैयाँभन्दा माथि पुगेको छ ।

तरुलको खुद्रा मूल्य पनि सोही दरमा महँगिएको छ । जातअनुसार मूल्य फरक-फरक छ । नेपाली बजारमा घर तरुल, वन तरुल, पातले, मुढेलगायतका जातका तरुल पाइन्छन् । काठमाडौंमा सबैभन्दा धेरै तरुल सर्लाहीबाट ल्याइन्छ ।

त्यस्तै सुनसरी, धादिङ, मकवानपुर, चितवनलगायतका जिल्लाबाट पनि काठमाडौंमा तरुल ल्याइन्छ ।

अलैँचीको भाउ बढेपछि इलामका किसान खुसी भएका छन्। ‘कालो सुन’ भनेर चिनिने अलैँची चार वर्षयताकै उच्च मूल्यमा बिक्री हुन थालेको छ।

अलैँचीको भाउ यति धेरै आउँछ भन्ने लागेको थिएन, आउँदो सालदेखि त जंगल फाँडेर सबै अलैँची रोपिन्छ’, सूर्योदय नगरपालिका–१ की इन्दिरा अधिकारीले भन्छिन्, ‘कालो सुन भन्थे साँच्चै, सुनजस्तै बहुमूल्य हुने भयो।’

गतवर्षभन्दा झण्डै तीन गुणा बढीले अलैँचीको भाउ बढेको ब्यवसायी जीवन पाण्डेले बताए। ‘गत वर्ष यस याममा प्रतिमन २८ हजार रुपैयाँ थियो, हाल राम्रो अलैँची प्रतिमन रु ८५ हजारसम्म बिक्री भइरहेको छ’, उनले भने।

अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा अलैँचीको माग बढेको छ। किसान तथा व्यापारीसित मागअनुसार अलैँची पर्याप्त नभएकाले यस वर्ष भाउ बढेको उनले बताए। रोगले मासिँदै गएको अलैँचीलाई आधुनिक खेती प्रणाली अपनाएर किसानले पुरानै अवस्थामा पुर्‍याउने प्रयास गरिरहेका छन्।

सूर्योदय–१ बाङ्गिनका बिरेन शेरेङले करिब एक सय रोपनी क्षेत्रफलमा अलैँची लगाएका छन्। ‘वर्षमा २७ देखि ३१ मनसम्म उत्पादन हुन्छ, सबै खर्च कटाएर वार्षिक रु आठ–दश लाख बचत हराएको छैन’, उनले भने।

आधुनिक खेतीप्रणालीको प्रयोगले अलैँचीमा सुधार गरेपछि इलामका किसानले आम्दानी बढाउन थालेका हुन्। प्रायः किसानले परम्परागत प्रविधिबाट खेती गरिरहेकाले पनि अलैँची मासिएको थियो।

मात्रा मिलाएर मलजल र गोडमेल नहुँदा फल दिन सकेको थिएन। अलैँची मासिएर निराश भएको समयमा तालिम लिएर खेती गर्दा पुनः अलैँचीबाट आम्दानी लिन थालेको किसान शेरेङले बताए।

जिल्लामा यस वर्ष एक हजार तीन सय २० दशमलव पाँच मेट्रिक टन अलैँची उत्पादन भएको छ। यो अघिल्लो वर्षको तुलनामा सात दशमलव ९६ प्रतिशतले धेरै हो। एक हजार सात सय ५३ हेक्टर जमिनमा सो बराबरको अलैँची उत्पादन भएको कृषि ज्ञान केन्द्र इलामसँग तथ्यांक छ।

कार्यालयका कर्मचारी रुजन खड्काका अनुसार गत आवमा एक हजार दुई सय १५ दशमलव २६ मेट्रिक टनमात्र अलैँची उत्पादन भएको थियो। ‘गतवर्ष एक हजार सात सय ५५ हेक्टर जमिनमा अलैँचीखेती गरिएको थियो।’ उनले भने, ‘अलैँचीको बगान घटे पनि यस वर्ष उत्पादन र उत्पादकत्व वृद्धि भएको छ।’

गत वर्ष प्रतिहेक्टर शून्य दशमलव ६९ उत्पादकत्व रहेकामा चालु आवमा वृद्धि भएर प्रतिहेक्टर शून्य दशमलव ७५ पुगेको उनले बताए।

दशकअघि इलामका किसानको मुख्य आम्दानीको स्रोत नै अलैँची थियो। अलैँचीकै आम्दानीले घरखर्च चलाउनमात्र होइन, जग्गा–जमिन जोड्नसमेत सहयोग पुगेको थियो। तर अचानक अलैँचीमा रोग देखिएपछि जिल्लाका अधिकांश किसानको रोजीरोटी हरायो, धेरैको आम्दानी ठप्प भयो। विस्तारै अलैँची मासियो तर यसको भाउ भने एकाएक आकाशिएर प्रतिमन रु एक लाखसम्म पनि पुग्यो।

रोगले हराउँदै गएको अलैँचीलाई किसानले अलैँचीलाई सुधार गरेर उत्पादन पुरानै अवस्थामा पुर्‍याउने प्रयास थालेका छन्। ‘पाखामा गाडेरमात्र नहुँदोरहेछ, स्याहार र मलजल गर्न थालेपछि अलैँची सुधार भएको छ’, किसान शेरेङले भने, ‘रोप्ने तरिका र गोड्ने ढाँचा नै परिवर्तन गरेपछि अलैँचीको उत्पादनमा धेरै फरक पाइयो।’

उनले सिँचाइको समस्या नहुने हो भने अझ उत्पादन बढाउन सक्ने बताएका छन्। अलैँची विकास केन्द्रका तत्कालीन प्रमुख पदम अधिकारीसँग चार वर्षअघि लिएको तालिमले व्यावसायिक खेती गर्न सहयोग पुर्‍याएको उनले बताए।

‘मेरोमा उत्पादन भएको अलैँची बाग्लुङ, पोखरा, स्याङ्जातिर पनि निर्यात भएको छ’, उनले भने, ‘मैलै सधैँ बिरुवा उत्पादन गरेर अलैँची विकास केन्द्रलाई दिने गरेको थिएँ, यस वर्ष बिरुवा राख्न फुर्सद भएन, आगामी वर्ष बृहत् गर्नुछ।’
प्रत्येक एक–एक महिनामा अलैँची गोड्ने काम गर्दा फूल नमर्ने र बोट सेपिलो नहुनाले अलैँची सप्रिएको किसानको अनुभव छ। अर्का किसान मित्रभक्त अधिकारीका अनुसार निश्चित मात्रामा सिँचाइ, फाँड्ने र गोड्नेसँगै, गोठेमलको प्रयोग गर्न थालेपछि अलैँची सुध्रिएको हो।

किसानले अलैँचीका लागि संघसंस्था र विज्ञबाट रोप्ने शैली सिकेकाले रोग हट्दै गएको हो।
अलैँचीबाट आम्दानी लिने दिन गएछ भनेर सोचेका किसान तालिम र परामर्शपछि अलैँची सुध्रिएको बताउँछन्।

घरेलु औषधि र मलको प्रयोग अलैँचीलाई महत्त्वपूर्ण हुने उनीहरूको भनाइ छ। दशकअघिको खेती प्रविधि सम्झँदै उनले भने, ‘त्योबेला अलैँची त दुःख नगरी फल्दोरहेछ, जबर्जस्ती आम्दानी लिएछौँ।’
सबै किसानले जुनसुकै खेती गर्नुभन्दा अघि तालिम र परामर्श लिनु जरुरी हुने उनले बताए। किसानले अलैँची मासेर वैकल्पिक खेती लगाएकाले क्षेत्रफल भने घटेको छ। जमिन घटे पनि मलजल र किसानको मेहनतले उत्पादन वृद्धि भएको कृषि ज्ञान केन्द्रले जनाएको छ।

छ गाउँपालिका र चार नगरपालिका गरी १० स्थानीय तह भएको इलाममा माईजोगमाई र सन्दकपुर गाउँपालिकामा बढी मात्रामा अलैँचीखेती भए पनि सबै स्थानीय तहमा आंशिकरूपमा खेती हुँदै आएकोे छ।

अलैँचीखेती समुद्री सतहबाट सात सयदेखि दुई हजार एक सय मिटर उचाइसम्म हुने गरेको छ भने यसको उत्पादन भिरालो, सेपिलो,ओसिलो र छहारी भएको जमिनमा धेरै हुने गरेको छ। रासस